Podróż “Szlakiem Legionów i Józefa Piłsudskiego” zaczynamy koło dworca kolejowego PKP, gdzie znajduje się Pomnik Niepodległości. Miejsce nie jest przypadkowe, gdyż właśnie tutaj doszło do pierwszego zbrojnego starcia między I Kompanią Kadrową a patrolem rosyjskim (12 sierpnia 1914 r.). Budowę monumentu rozpoczęto w 10. rocznicę odzyskania niepodległości, czyli w 1928 roku, natomiast zakończona została rok później. Inicjatorami powstania pomnika byli kieleccy kolejarze, a projekt wykonał Czesław Czapski, będący studentem architektury na Politechnice Warszawskiej. Niestety na początku II wojny światowej Niemcy zniszczyli obiekt. W 2002 roku odbudowano cokół wraz z posągiem orła na jego szczycie. Monument przedstawia ptaka stojącego na kuli ziemskiej i wzbijającego się do lotu. Na pomniku, w jego dolnej części, umieszczono 4 pamiątkowe tablice, a wyżej 4 emblematy. Warto wspomnieć też, że miejsce, w którym właśnie się znajdujemy, od 1929 roku nosi nazwę placu Niepodległości.

Przy skrzyżowaniu ulicy Krakowskiej oraz Spacerowej stoi figura Matki Bożej Częstochowskiej. W 2004 roku w podstawę monumentu wmurowano tablicę upamiętniającą 90. rocznicę wkroczenia Strzelców do Kielc. Przypomina ona o wydarzeniu, które miało miejsce właśnie u zbiegu tych ulic, kiedy to skaut Czesław Bankiewicz złożył raport Józefowi Piłsudskiemu.

2 października 1938 r. odsłonięto pomnik Czynu Legionowego. Jego autorem był wybitny rzeźbiarz Jan Raszka. Monument został jednak zniszczony w trakcie II wojny światowej. Na szczęście zrekonstruowano go i w 1991 roku przywrócono miastu. Pomnik ten nazywany jest potocznie “Czwórką”, co jak możecie się domyślać wzięło się od 4 figur strzelców z I Kompanii Kadrowej umieszczonych na szczycie 5,5 metrowego cokołu. Na froncie znajduje się napis “Legionom Naród”, natomiast po drugiej stronie tablica informacyjna przedstawiająca historię pomnika. Od 2015 roku, kiedy to wykonano prace rewitalizacyjne placu im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, monument jest podświetlany.

Modernistyczny gmach obecnego Wojewódzkiego Domu Kultury (WDK) wzniesiony został w latach 30. XX wieku jako Dom Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Miał on na celu nie tylko upamiętnienie czynu legionowego, ale także zgromadzenie instytucji wspierających oddziały wojskowe stacjonujące w mieście, rozwój sportu wyczynowego i paramilitarnego oraz upowszechnienie kultury. Otwarcia ośrodka dokonał w 1935 r. marszałek Edward Rydz Śmigły. W budynku, oprócz reprezentacyjnych sal wyłożonych marmurami kieleckimi, znajdują się sale baletowe, sala kinowo-teatralna i restauracja. W WDK ma swą siedzibę wiele zespołów i instytucji. Warto wejść też na dziedziniec wewnętrzny, gdyż rosną tam unikalne drzewa, a także pomnik przyrody - bożodrzew gruczołkowaty i daglezja.

Znajdujący się na placu Wolności pomnik, autorstwa Pawła Pietrusińskiego, przestawia Marszałka Józefa Piłsudskiego siedzącego na koniu. Wykonany został on z brązu, natomiast cokół, na którym go umieszczono z czerwonego granitu wołyńskiego. Monument odsłonięto w 2014 roku, czyli w setną rocznicę wkroczenia do Kielc Józefa Piłsudskiego i jego Legionów. U podstawy pomnika złożono urnę z miejsc walk i męczeństwa Polaków, m.in. Baru, Katynia, Westerplatte czy cmentarza Orląt Lwowskich.

Pałac Biskupów Krakowskich, wzniesiony w latach 1637-1644 z inicjatywy biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika, jest wspaniałym i najcenniejszym z zachowanych, przykładem polskiej rezydencji z epoki Wazów. Pomimo pewnych przekształceń dokonanych w XIX wieku obiekt zachował swoją bryłę, dekorację elewacji oraz oryginalny wystrój większości wnętrz. Od lat 70. XX stulecia pałac stał się siedzibą kieleckiego Muzeum Narodowego. W zabytkowych wnętrzach, nawiązujących do pierwotnego wystroju zgromadzono meble, wybitne dzieła malarskie i ceramikę. W skrzydle północnym znajduje się Galeria Malarstwa Polskiego i Europejskiej Sztuki Zdobniczej. W czerwcu 2003 roku przy pałacu biskupów krakowskich uroczyście otwarto ogród włoski. Głównym założeniem rekonstrukcji było wierne odtworzenie XVII-wiecznego układu kwaterowego na tarasie ziemnym i wzbogacenie formy wystroju kwater z I poł. XVIII w. Obiekt ten istotny był też w sierpniu i wrześniu 1914 roku. To tutaj znajdowała się kwatera główna Józefa Piłsudskiego po wkroczeniu do Kielc Legionów. W budynku mieściło się biuro werbunkowe, drukarnia, a także intendentura, czyli służba zaopatrywania i obsługi wojsk. W celu upamiętnienia pobytu Marszałka w Pałacu Biskupów Krakowskich w 1936 roku wmurowano tablicę po prawej stronie logii. Po II wojnie światowej ówczesna PRL-owska władza kazała ją zamurować. Jednak w latach 80. XX wieku, przypadkowo, podczas remontu została ponownie odkryta. Należy też wspomnieć o Sanktuarium Józefa Piłsudskiego, które otworzono po raz pierwszy w 1938 roku. W trakcie wojny, a także po jej zakończeniu zostało ono zdewastowane. Na szczęście udało się je odtworzyć w 1990 roku. Są to trzy sale: Sala Marmurowa, będąca niegdyś osobistym pokojem Naczelnego Wodza, Sala Sztandarowa oraz Pomieszczenie Baszty. Wewnątrz Sanktuarium można zobaczyć portale, a także wiele ozdób z inicjałami JP, wężykami generalskimi czy odznakami I Brygady. Stoi tu także postument z pośmiertną maską Marszałka. Ponadto wśród eksponatów znajdziecie brązowe popiersie Józefa Piłsudskiego autorstwa Stanisława Rzeckiego, kopię munduru Marszałka, pamiątki legionowe m.in. sztandary oraz obrazy lwowskiego malarza Stanisława Batowskiego-Kaczora, w tym “Wejście Strzelców do Kielc”.

Tablica umieszczona na frontowej ścianie Urzędu Miasta została ufundowana w celu oddania hołdu polskim żołnierzom wkraczającym do Kielc pod przywództwem Józefa Piłsudskiego. Oryginalną płytę pamiątkową wykonano z marmuru, a jej odsłonięcie nastąpiło w siódmą rocznicę wydarzenia, czyli 20 października 1921 roku. Co ważne na uroczystości osobiście stawił się Marszałek, któremu nadano wtedy też honorowe obywatelstwo miasta Kielce. W trakcie II wojny światowej tablica uległa zniszczeniu. W 1995 roku wykonano replikę, tym razem z brązu. To właśnie ją możecie dzisiaj oglądać na ścianie Urzędu Miasta.

Ostatnim punktem na dzisiejszym szlaku jest Pomnik Pamięci Żołnierzy Legionów Polskich 1914 r. zlokalizowany przy skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej i Świętokrzyskiej. To w tym miejscu odbyło się zaprzysiężenie 1 Pułku Legionów Polskich, do którego wstąpiło około 900 rekrutów. Przypomina o tym pomnik projektu Henryka Dłużewskiego, wykonany przez Stefana Dulnego. Na postumencie widnieje tablica z symbolami legionowymi. Wyżej natomiast umieszczono nieobrobiony kamień, konkretnie wapień dewoński, z drugą żeliwną płytą. Na górze znajduje się cytat Józefa Piłsudskiego - “Chłopcy! Naprzód! Na śmierć czy życie, na zwycięstwo czy na klęski – idźcie czynem wojennym budzić Polskę do zmartwychwstania!”. Napis poniżej z kolei głosi: “Pamięci Żołnierzy Legionów Polskich, którzy 10 września 1914 roku wymaszerowali z Kielc i poszli trudną, ofiarną drogą do niepodległej Rzeczypospolitej Polski w szeregach powstałego tutaj dzięki licznemu napływowi ochotników I Pułku Piechoty Legionów. / 1914-2004 / Społeczeństwo Kielc / Kielce 2004 r.”. W ten sposób dotarliśmy do końca podróży po “Mieście Legionów”, jak niekiedy określane są Kielce. Jesteśmy przekonani, że dzięki tej trasie poznaliście wiele interesujących faktów oraz historycznych ciekawostek dotyczących Strzelców, Legionów i Józefa Piłsudskiego. Zapraszamy do podzielenia się Waszymi opiniami w komentarzach i życzymy udanego zwiedzania!